Afl. 269 Stress over je gezondheid

Niets is zo belangrijk als je gezondheid. Je gezondheid is je kostbaarste bezit. Met Nieuwjaar wensen we elkaar een goede gezondheid. Het is duidelijk dat we onze gezondheid een grote waarde toekennen. Maar dit veronderstelt vaak ook, dat een diagnose of het risico op een diagnose, jou als vanzelfsprekend controle geeft over je omgang met eten. Als dat niet zo is, geef jij blijkbaar niet genoeg om je gezondheid of ben je niet bereid om goed voor jezelf te zorgen. Het is een misverstand dat ik in deze les ‘Stress over je gezondheid’ graag uit de weg ruim.

Zowel voor jou als jij dit herkent, als voor zorgverleners die in de aanname leven dat het schrikeffect van een diagnose, een wake-up call kan zijn die je helpt om je gedrag te veranderen. De conversatie rond dit onderwerp is nodig. Ik geef vier redenen waarom dit niet werkt. Laten we daar induiken!

---

Wat je ontdekt:

• Vier redenen waarom stress geen controle geeft over je omgang met eten.
• Het misverstand over gezondheidsrisico’s en je relatie met eten.
• Wat je nodig hebt om dit misverstand op te lossen.

---

 

Transcript Afl. 269 Stress over je gezondheid

Je luistert naar Etenslessen, de podcast met Marjena Moll. En dit is aflevering 269, de podcast over afvallen zonder dieet en het creëren van een geweldige relatie met eten.

Hallo, hallo, hoe is het? Hoe gaat het met je? Gelukkig nieuw haar. Zoals een vriendin van mij vroeger altijd zei, gelukkig nieuw haar.

Het is een nieuw jaar en we wensen elkaar met oud en nieuw vaak een hele goede gezondheid. En ik wil het om die reden met je hebben over stress over je gezondheid. Als je een diagnose hebt, zoals diabetes 2, of je bent bezorgd om het risico van een diagnose en je maakt je zorgen over je gezondheid en je wordt daar misschien ook voor gewaarschuwd door je omgeving, door je huisarts, dan is deze aflevering voor jou. En heb ik die voor jou gemaakt.

Boek Etenslessen

Ik heb mijn boek, mijn manuscript deze laatste maand eindelijk afgerond van het afgelopen jaar. Het boek Etenslessen ligt vanaf half maart in de winkel. Je kunt het al bestellen en reserveren. Dus doe dat, ga online en kijk naar het boek Etenslessen via bol.com of via de Bruna.

Je kan het alvast reserveren. En in mijn boek geef ik je toegang tot het veranderen van je relatie met eten vanuit het individuele perspectief. Hoe kun je nou anders denken over je omgang met eten, anders denken over gewichtsverlies. En ik geef een cultureel perspectief op dat onderwerp. Hoe kunnen we als cultuur anders denken over onze relatie met eten en gewichtsverlies? Of het creëren van een relatie waar je geen spanning in ervaart

Ik wil in deze les het licht schijnen op een misverstand daarin, met betrekking tot je gezondheid en de angst voor een diagnose.

Het eerste, en dat noemde ik al even als het gaat om elkaar een goede gezondheid wensen. Als cultuur zien we je gezondheid als het belangrijkste wat je hebt. Je meest kostbare bezit. Zonder je gezondheid heb je niets. En dus wensen we elkaar een goede gezondheid. Dit idee, de waarden die we gezondheid toekennen, suggereert ook dat je er altijd alles aan zal doen om over je gezondheid te waken. En dat op het moment dat je gezondheid in gevaar is, als er een risico dreigt of als er een diagnose ligt, jij als eigenaar en bewaker van je gezondheid daar zo van zal schrikken dat het je controle geeft over je gedrag. Dit is het eerste belangrijke punt wat ik daarover wil maken. Als cultuur zeggen we met elkaar, niets is zo belangrijk als je gezondheid. Niets is zo kostbaar als je gezondheid.

En de aanname die we van daaruit doen, de veronderstelling die we doen, is dat de zorg om een diagnose of de angst voor een diagnose jouw controle kan geven over je gedrag. Maar in alle jaren dat ik nu coach ben en mensen begeleid in het veranderen van hun relatie met eten, heb ik nog nooit iemand gezien die uit angst en schrik vanaf dat moment controle had over zijn gedrag en omgang met eten. Nog niet. Ik heb mensen gehoord over een kankerdiagnose, over diabetes 2, diabetes 1, andere diagnoses. En hoe graag ze ook wilden, hoe geschrokken ze ook waren… Het kon ze geen controle geven over hun gedrag. En dan komen ze bij me en zeggen ze ik begrijp mezelf niet. Ik ben in paniek en dit is nu mijn laatste strohalm.

En dit is wat ik daarover wil zeggen tegen jou.

Wat ik zie is dat die aanname over de waarde van je gezondheid en hoe kostbaar die is, op het moment dat die wordt gebruikt in de veronderstelling dat je dat controle moet geven over je gedrag, stap je in een misverstand, want het enige wat het doet is jouw innerlijke criticus activeren. En die innerlijke criticus die zegt, hoe kan je nou zo eten? Hoe kan je dit nou in je mond stoppen? Hoe kan het nou dat je het zo blijft verzieken voor jezelf, letterlijk en figuurlijk?

Je ruïneert je lichaam. Waarom doe je dit? Die innerlijke criticus gebruikt die kostbaarheid van je gezondheid tegen je met de beste bedoelingen, met de intentie om je te beschermen en je langs die kritiek in ander gedrag te krijgen, in het goede spoor te krijgen. Maar het enige wat het doet, helaas, ondanks die beste bedoelingen, is dat jij stress voelt. Stress, de stress van onbegrip en de stress van urgentie. Het moet nu echt anders. Het roer moet nu echt om.

En waarom heb je het niet eerder al omgekregen? Kijk nou wat je doet. Kijk nou hoe je het voor jezelf verziekt, letterlijk en figuurlijk. En ik wil je helpen om hier anders naar te kijken. Die innerlijke criticus heeft hele goede bedoelingen, maar schiet helaas in jouw voet. En ik geloof dat het geen zin heeft om die innerlijke criticus te bevechten, maar dat het je veel beter helpt om die innerlijke criticus te begrijpen, te horen en te bedanken en ook te laten weten wat je doet helpt me niet. Dit is niet hoe ik met mezelf om wil gaan. Het is niet behulpzaam.

Want onderzoek voor jezelf hoe je reageert op jezelf, wat er gebeurt nadat die innerlijke criticus zijn zegje heeft gedaan.

Of haar zegje heeft gedaan.

Ik noem haar vaak Tante Pastellia. Tante Pastellia uit de kinderserie Pipi. Die kwam vermanen, toch? Pipi, Pipi, doe het anders. En wat er gebeurt als die innerlijke criticus tegen je tekeer gaat, omdat je morele kompas wordt gebruikt om je tot de orde te roepen. Je gezondheid is het kostbaarste wat je hebt. Je moet nu greep op jezelf krijgen. De situatie is urgent of dreigt urgent te worden.

Het moet nu anders. En het enige wat je voelt is de stress van urgentie en spanning daarmee rond voedsel. Zoals je mij vaker hoort vertellen, geeft spanning rond voedsel een trigger in je oerbrein, in je lagere brein, dat absoluut geen spanning rondom voedsel verdraagt. En Je krijgt geen controle over je oerbrein door spanning te activeren rondom voedsel. Dan merk je alleen maar dat je met jezelf in gevecht belandt. En dat oerbrein dat interpreteert als een gebrek aan voedsel en dus voor jou vecht om te zorgen dat je eet, koste wat het kost. Pak wat je pakken kan en doe dat nu. En daarmee krijg je natuurlijk alleen maar meer polariteit in jezelf, want die innerlijke criticus zegt, waarom doe je dat nou? Dit moet nu echt anders.

En het oerbrein zegt hier: eet nu.

En voor jou is dat een ongelooflijk pijnlijke ervaring als je het narratief gelooft, de aanname gelooft, dat een zorg rondom je gezondheid jou toch voldoende moet kunnen motiveren om controle te krijgen over je gedrag. Maar controle krijg je niet langs spanning en angst. Controle krijg je als het om voedsel gaat, niet langs urgentie. Ik heb het wel zien werken bij mensen die stoppen met roken, na een diagnose, kunnen stoppen met roken. Alcohol weet ik niet, daar heb ik geen ervaring mee. Mensen hebben me dat niet verteld, dat ze door een diagnose, gezondheidsdiagnose, ineens konden stoppen met alcohol van de een op de andere dag. Met roken heb ik dat wel gehoord, maar nooit met voedsel.

En ik denk dat dat te maken heeft met het feit dat je wel buiten een sigaret kan, maar voeding moet je je weg in vinden. Voeding moet je in goede banen leren leiden voor jezelf. En hoe meer je dat moet zien te doen vanuit een vechten-vlucht-response, vanuit een stressreactie, hoe minder goed je dat lukt. Jezelf langs andere banen leren, je gedrag leren begeleiden rondom voeding, kan alleen vanuit dat zenuwstelsel wat in rust en herstel is, als jij je gereguleerd voelt en vanuit je prefrontale cortex jezelf kan begeleiden.

En dat deel van je brein raakt uitgeschakeld als je in je vechten-vlucht-response zit. En hoe meer je daarin zit vanuit de urgentie, dat het 2 voor 12 is met je lijf, 2 voor 12 is met je gezondheid, hoe minder invloed je hebt om jezelf te kunnen begeleiden in een andere omgang met voedsel. Hoe minder je jezelf kan begeleiden om jezelf ook in je omgang met voedsel te begrijpen. En dit is wat ik zeker weet, 100%.

Een probleem laat zich pas oplossen nadat het eerst is begrepen.

En daar heb je jouw prefrontale cortex voor nodig. Daar heb je jouw gereguleerde zelf voor nodig. Toegang tot je kalme wijze zelf. En hoe meer de urgentie in jou actief is vanuit je innerlijke criticus, die je angst voedt en het idee dat jij tekortschiet voelt, hoe meer je in je vechten-vluchten-response zit en hoe minder je toegang hebt tot je wijze zelf. Ja, kan dit landen? En van daaruit, als je dit hoorde was dat Ramon die van de stoel sprong. Hoe meer je in contact kan zijn met je wijze zelf, hoe beter jij greep kan gaan krijgen op de delen in jou die nog afhankelijk zijn van overeten. Die eten gebruiken om uit te checken en te vluchten, of eten gebruiken als beloning.

Jouw wijze gereguleerde zelf kan daar zicht op krijgen, greep op krijgen en die delen gaan begeleiden, net zoals die innerlijke criticus, die begeleiding van je nodig heeft omdat die niet het beste in jou naar boven kan halen. De delen in jou die nog afhankelijk zijn van eten om zichzelf te reguleren, of uit gebrek aan het vermogen om zichzelf te reguleren. Die hebben jou nodig. En die delen wil je kunnen leren begrijpen en contact meemaken. En dan zit er nog een ander aspect aan.

Op het moment dat je in het volgzame model stapt van ik, jij die je gedrag moet gaan verbeteren omdat je gezondheid in gevaar is, jij daarin tekortschiet en iemand anders jou moet vertellen wat je wel of niet mag eten.

Zodra je in dat volgzaamheidsmodel stapt, van jou lukt het niet.

Je hebt het verprutst en iemand krijgt nu autonomie over jouw relatie met eten en vertelt jou wat je wil en niet mag eten. Komt de autonomie over jouw relatie met eten in de verdrukking.

En dat is iets wat hooguit tijdelijk goed kan voelen. Omdat je op dat moment ook in… Als het ware gewonnen geeft. Je hebt het gevoel, ik kan het zelf niet. Je bent in hulpeloosheid. Dus zegt u het maar dokter, want ik weet het niet. Zegt u het maar voedingsdeskundige, want ik weet het niet. En ik kan het zelf niet.

Ik verpest het. Ik heb het verpest. De diagnose ligt hier. Het bewijs ligt er. Ik kan dit niet zelf. Dan kun je tijdelijk opluchting voelen als iemand anders je vertelt. Nou, dit mag u wel en dat mag u niet. Tijdelijk, maar je hebt een natuurlijk verlangen naar autonomie.

Als volwassen mens. Ik denk dat die verlangen naar autonomie al heel jong begint, maar als kind en als puber voel je nog dat de andere beter weet. Maar als volwassenen heb je behoefte, een natuurlijk verlangen aan autonomie, ook over jouw relatie met eten. En er komt een moment waarop je een deel in jou zegt, ik laat me niet vertellen wat ik mag eten. Ik maak het zelf nog wel uit.

En ik doe waar ik nu zin in heb.

En daarmee kan je zien dat het misverstand dat een zorg om je gezondheid jouw controle over je gedrag zou geven, stress geeft en je innerlijke criticus activeert. Je oerbrein getriggert raakt in schaarste op het moment dat je vanuit een urgentie zegt en nou mag je dit niet meer eten en hier moet je nu van afblijven want anders gaat het helemaal mis. De delen in jou die nog afhankelijk zijn van eten om zichzelf te reguleren of in hun gebrek aan zelfregulatie naar eten verlangen.

Die worden niet begrepen en kan je geen contact mee maken. En je natuurlijke verlangen naar autonomie over jouw relatie met eten raakt in de verdrukking op het moment dat iemand anders jou vertelt wat je wel of niet mag eten. Of jij vraagt, vertel me wat ik mag eten. De taal rondom die conversatie, ook als het dus om hele nuttige informatie gaat, die gaat over jouw gezondheid. En het is 2 voor 12 in die zin, dat je het liefst vandaag nog tot ander gedrag wil kunnen komen.

Dan kan die informatie over voeding heel waardevol zijn. Maar de taal waarmee je die informatie omkleedt, En nu praat ik tegen jou als degene die dat te horen krijgt, wat goed is voor jou, maar ik praat ook tegen degene die die informatie verstrekt. Zodra jullie in een volgzaamheidsmodel stappen met elkaar en iemand jou vertelt wat je mag en niet mag of moet, is het zo belangrijk dat die taal wordt aangepast.

Jij wil in verbinding kunnen komen met wat jij wil.

Vanuit overvloed. Keuzes die jij wil maken zodat het goed kan gaan met je lichaam. Niet omdat je ze moet maken, maar omdat je ze wil maken. Dat geeft jou dat gevoel van autonomie over jouw relatie met eten en daarmee een suggestie van overvloed die cruciaal is om je oerbrein niet te frustreren. Dit is het laatste punt wat ik daarover wil maken. Ik geloof dat de oplossing voor overeten, voor ongezond eten, voor herstel in je gezondheid en het begeleiden van jezelf in jouw relatie met eten niet vanuit stress kan komen. En dat het daarom belangrijk is dat je aan je eigen kant komt staan en het misverstand wat ik nu heb besproken doorziet.

En jezelf daaraan helpt herinneren. Ja, mijn gezondheid is mijn kostbaarste bezit. Maar dat laat onverlet dat ik vanuit urgentie mijn relatie met eten niet kan veranderen. Vanuit angst en stress mijn relatie met eten niet kan veranderen. En die twee hebben niets met elkaar te maken. Dat mijn gezondheid zo kostbaar is, betekent niet dat ik een slappeling ben met een zwakke moraal als ik overeet. En dat ik dus blijkbaar niet om mezelf geef of om mijn lichaam of om mijn gezondheid geef. Die beschaming wil je eruit halen.

Zo belangrijk. Kom aan je eigen kant staan.

In een onvoorwaardelijke liefde en zeg oké, ik wil dit probleem oplossen en dat kan alleen als ik het eerst begrijp. En vanuit stress en urgentie heb ik geen heldere blik op mezelf. Kan ik niet kijken. Als je ooit geprobeerd hebt om in stress met tegenwind een tent op te zetten, dan merk je dat niks lukt. Je krijgt dat knoopje niet uit die scheerlijnen. Je stoot je aan dat scheermes, of hoe heet dat ding? In de grond.

Die haringen. Je stoot je aan een haring, je haalt je voet open aan een haring. En je krijgt die stokken niet in elkaar. Je ziet niet meer wat de binnentent is en wat de buitentent is. En je ziet niet meer of de rits aan de voorkant of de achterkant zit, je komt er niet uit en je kookt over. Je kookt over. Vanuit kalmte, als je jezelf kan reguleren en kalmeren en met een beetje humor kan kijken naar de situatie. Dan kom je in je rust en herstel…

En zie je ineens, oh wacht even, dit is de bovenkant. Oh wacht even, hier zit dat. Ik vind het opzetten van een tent bij tegenwind een prachtige metafoor. Ik zeg altijd dat als je in een relatie zit en je bent verliefd en je gaat samen op vakantie, dan is die test of je samen een tent op kan zetten bij tegenwind de ultieme relatie test. Als je daar goed doorheen komt als koppel, dan zit je goed. Dan kan je gaan samenwonen. Maar hier geldt dat natuurlijk ook voor de relatie met jezelf.

En daarom pak ik die metafoor er even bij.

In stress, vanuit de urgentie dat het met jouw lichaam niet goed gaat en de angst die dat in je oproept… En de veronderstelling dat die angst jou het gemakkelijker voor je kan maken om die tent op te zetten… Daarvan zie je direct, als ik deze metafoor erbij haal, dat dat niet zo is. Dat is niet zo. Vandaag iemand kunnen zijn met een diagnose, vandaag iemand kunnen zijn die te horen heeft gekregen, je riskeert een diagnose en jezelf daarin kunnen begeleiden om jezelf te helpen in je omgang met eten, vraagt om kalmte. Vraagt om wijsheid. Vraagt om je gereguleerde zelf. En door het misverstand eruit te halen en te zeggen ik wil je begrijpen en niet veroordelen.

Ik wil je helpen en dat kan ik alleen doen vanuit kalmte. Kan je jezelf terugbrengen in ontspanning. Dat morele kompas, dat haal je daaruit. Zodat die innerlijke criticus ook geholpen kan worden en zeggen ja ik begrijp het je wil me helpen en je wil het met de beste bedoelingen doen maar het werkt niet. Je aanpak werkt niet. Oké Ik hoop dat dit behulpzaam is en natuurlijk wens ik je een hele goede gezondheid voor dit komend jaar. Ik verheug me op het delen van mijn boek met jou als iemand die zoekende is in haar of jouw relatie met eten. Ook als iemand die misschien werkt in de gezondheidszorg… En mensen hier heel graag mee wil helpen.

Dat boek gaat ook voor jou inzichten te geven.

Het is daarin zowel voor mij een bijdrage aan het individu, als het om jouw relatie met eten gaat die je graag wil veranderen, maar het boek is ook mijn bijdrage aan de cultuur, aan de manier waarop we denken over gewichtsverlies en denken over gezondheid en denken over de manier waarop we daar iets in kunnen veranderen.

Oké, het is voor mij een groot, groot, groot mijlpaal die ik heb bereikt dat dat manuscript er nu ligt. En ik ben trots en blij en opgelucht en ook ongelooflijk blij met de kwaliteit ervan. Dus je gaat me er vast nog meer over horen. Ik wens je een heerlijke dag en tot gauw!